موسیقیِ رقص‌هایِ بوشهری و آوازهایِ دریانوردان (نِی‌مه خوانی)

نِی‌مه خوانی (آوازهای دریانوردان هنگام کار بر رویِ لِنج)؛

نِیمه‌خوانی گونه‌ای از کارآوا‌هاست که معمولاً در میان جاشوان و دریانوردان بوشهری رواج دارد. آواز نی‌مه، یک تکخوان دارد و بقیه افراد، در جواب او با «هله مالی» یا «هله» همراهی‌اش می کنند. آن زمان که لنج‌ها و کشتی های بادبانی مسیرهایِ طولانی زنگبار و ملیوار و …  را سفر می‌کردند و هنوز نیروهای مکانیکی جای بازوانِ دریانوردان را نگرفته بود، این آوازها از ارکان اصلی کار بر روی لِنج محسوب می‌شد.

شاید بتوان گفت که واژهٔ نیمه‌خوانی دگرگون‌شدهٔ «نغمه‌خوانی» در گویش فارسیِ بوشهر است. از انواع نِیمه‌خوانی می‌توان به نِیمه‌خوانی پاروزنی (نِیمه‌خوانی مِیداف)، نِیمه‌خوانی بادبان‌کشی (نِیمه‌خوانی شراع)، نِیمه‌خوانی لنگرکشی یا گَرگورکشی (گَرگور همان قفس‌های ماهیگیری از جنس تور است)، نِیمه‌خوانی راهی‌کردنِ لنج به دریا (نیمه‌خوانی اوشار)، و نِیمه‌خوانی فلک‌ناز اشاره کرد.

هر نِیمه‌خوانی، بنا به نوعی از انواعی که ذکر شد، ضرب‌آهنگ ویژه و جدایی دارد که به سبک یا سنگین بودن نوع کار یا مراسم مرتبط است. در این پادکست نمونه‌هایی از نی‌مه های گَرگور و میداف را بهمراه روایت‌هایی از ناخدا خدر عزیززاده و ناخدا سید‌محمدرضا صفوی و فرزندش روح‌الله می‌شنوید.

قسمت اول | آوازهای دریانوردانِ بوشهری | مدت زمان: ۱۰ دقیقه | حجم: ۹ مگابایت

رقص‌های بوشهری؛

بوشهری‌ها به رقص دوره، دوری و یا دوره‌ای می‌گویند. در رقص‌های بوشهری شانه‌لرزانی که به آن ” یَزله ” می‌گویند و با خم و راست شدن رقصندگان توام است با تاثیر از حرکات عربی و آفریقایی پدید آمده است، درحالیکه کلیت رقص‌های بوشهری به فرهنگ رقص‌های لُری (لُر بزرگ ساکن در کهگیوله و بویر احمدی و بختیاری) شباهت بسیاری دارد.

از مشخصات بارز رقص‌های بوشهر، رقص با دستمال در دایره‌ی باز و شروع رقص با درآمدی آوازی (نظیر رقص خراسانی،بختیاری،قشقایی،لُری و …) به نام حاجیونی است. درآمد حاجیونی در ابتدای رقص‌ها برای جمع شدن و آمادگی رقصندگان و تشکیل دایره‌ی رقص اجرا می‌شود. دوری، زنجیره‌ای، دسته‌ای بودن، عدم تماس بدنی‌، شرکت زنان و مردان، چرخ‌های آهسته و لرزاندن شانه از دیگر ویژگی‌های رقص‌های بوشهری است.

در عروسی‌های بوشهری رپرتواری با نام ” بِیت “ معمول است که با درآمدی آوازی آغاز و با ابیات بومی در توصیف عروس و داماد توسط تک‌خوان خوانده می‌شود و همخوانان زن در خاتمه‌ی مصراع آخر کف می‌زنند و کِل می‌کشند و اگر دایره‌ای داشته باشند بر آن می‌کوبند. هنگام عروس‌کِشون و بدرقه‌ی عروس تا خانه‌ی داماد، بیشتر در روستاها رسم بر این است که زنان با دایره، بیتِ ” خارتوپامه ” و “هَلَل یوهَل یوسَه” می‌خوانند و نوازندگان در پیش می‌نوازند و این نوع بِیت را ” یَزله‌ی عروسی ” نیز می‌گویند.

در این پادکست اجراهایی از احمد علیشرفی را بهمراه آوازی از محمود سیم گلوبَر، که هردو جزو آخرین بازماندگان نسلِ طلاییِ نوازندگان و خوانندگان اصیل بوشهری هستند‌ را می‌شنوید.

احمد علیشرفی: نی انبان و نی جفتی
آواز: محمود سیم‌گلوبَر
محمد علیشرفی: تنبک و دایره
کوروش سیما: دایره و سنج

طراح کاور: واران عزیزپور

قسمت دوم | موسیقیِ رقص‌هایِ بوشهری | مدت زمان: ۱۰ دقیقه و ۱ ثانیه | حجم: ۹ مگابایت